Dünyanın ilk mimari yapısı, tam olarak hangisi olduğu konusunda kesin bir cevap olmamakla birlikte, çeşitli adaylar vardır. İnsanlar, binlerce yıl önce, barınma, savunma veya dini amaçlar için yapılar inşa etmişlerdir. Ancak, bugün insanlık tarihinin en eski bilinen yapıları arasında Şanlıurfa’da yer alan Göbekli Tepe, Suriye’deki Tell Qaramel ve Güneydoğu Türkiye’deki Çayönü sitelerindeki yapılar bulunmaktadır.
Göbekli Tepe, MÖ 10.000 yıllarında inşa edilmiş bir yapı kompleksidir ve taş sütunlarla çevrili bir tapınaktır. Dini amaçlarla kullanılmış olabileceği düşünülmektedir.
Tell Qaramel, Suriye’de MÖ 8.000 civarında inşa edilmiş bir yerleşim yeridir ve kerpiç duvarlardan oluşan evlerden oluşmaktadır.
Çayönü siteleri, Güneydoğu Türkiye’de MÖ 8.000 civarında inşa edilmiş olan bir dizi yapı kompleksidir. Burada yapılan kazılar, erken tarım toplumları tarafından kullanılan yerleşim yerleri, mutfaklar, depolama alanları ve tapınaklar gibi farklı yapılar ortaya çıkarmıştır.
Bu yapılar arasında hangisinin “dünyanın ilk mimari yapısı” olduğu tam olarak bilinmese de, tüm bu yapılar insanların yerleşik hayata geçmesiyle ortaya çıkmış ve binlerce yıl boyunca süren insanlık tarihinin mimari gelişimine önemli katkılarda bulunmuşlardır.